Een eigen woning wordt doorgaans gefinancierd, meestal door een bank. Die stelt daarbij een aantal voorwaarden, bijvoorbeeld dat de koper een hypotheekrecht verleent. Die geeft dan zijn huis in onderpand, waarmee de bank de zekerheid heeft dat die het geleende geld weer terug krijgt. Als de eigenaar van de woning de bank niet of niet volledig betaalt, heeft de bank het recht om het huis te veilen. Uit de opbrengst van de veiling mag hij dan zijn vordering halen; hij heeft daarbij voorrang boven andere schuldeisers. Er zijn verschillende soorten hypothecaire leningen. De belangrijkste zijn de aflossingsvrije hypotheek, de annuïteitenhypotheek en de spaarhypotheek. Een financieel adviseur weet van de hoed en de rand over de voor- en nadelen van de verschillende hypotheekvormen. Als je de offerte van de bank ondertekent, moet je meteen aangeven welke notaris de hypotheekakte zal opstellen en passeren.
Bijzondere bepalingen
Om er zeker van te zijn dat hij zijn geld terug krijgt, heeft de geldverstrekker met het recht van hypotheek een aantal waarborgen. De sterkste waarborg is het recht om het onderpand in het openbaar te veilen als de schuldenaar niet aan zijn verplichtingen voldoet. Daarnaast zijn er de zaaksvervanging en het huurbeding. Zaaksvervanging houdt in dat behalve het huis ook een eventuele schadeverzekeringsuitkering dient als onderpand voor de hypotheeklening.
Deze waarborg is van belang bij brand of andere belangrijke schade waardoor het huis als onderpand sterk in waarde vermindert of zelfs waardeloos wordt. In de hypotheekakte wordt daarom vermeld dat de koper het onderpand (het huis) moet verzekeren tegen brand en andere gevaren. Met het huurbeding mag de financier in de hypotheekakte laten opnemen dat de eigenaar zonder zijn toestemming het onderpand niet mag verhuren of verpachten en dat hij bovendien de huur of pacht niet voor lange tijd vooruit mag laten betalen. Zo dekt hij het risico af dat de opbrengst bij openbare verkoop minder opbrengt als er sprake is van huurders.
Akte ondertekenen
De notaris stelt zowel de leveringsakte als de hypotheekakte op. De eigenaar van het huis, de financier en de notaris ondertekenen de hypotheekakte. Als ook de echtgenoot van de eigenaar het pand bewoont, moet die toestemming geven voor de hypotheekvestiging. De notaris zorgt ervoor dat het recht van hypotheek en de verdere bijzonderheden worden ingeschreven in de openbare registers.
Schuld afgelost
Het recht van hypotheek vervalt meestal als de lening helemaal is afgelost. De notaris zorgt er dan voor dat de inschrijving bij het Kadaster wordt doorgehaald. Hiervoor is een notariële akte van vervallenverklaring (royement) nodig, met toestemming van de financier. Als het huis is verkocht, zorgt de notaris voor doorhaling. In andere gevallen moet de huiseigenaar zelf in de gaten houden dat een akte van royement wordt opgemaakt nadat hij zijn schuld heeft afgelost.