De meeste startende ondernemers beginnen als eenmanszaak. Zij hebben dan 100% controle over het bedrijf, en het inkomen uit het bedrijf valt uiteindelijk gewoon onder de inkomstenbelasting. Als twee of meer personen een onderneming opzetten, kiezen zij vaak tussen een Vennootschap onder Firma (VOF) en een maatschap. Als zelfstandig ondernemer zijn zij dan volledig aansprakelijk voor alle aansprakelijkheid die op het bedrijf rust.
De maatschap
Een maatschap is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen: de ‘maten’. Zij brengen arbeid, geld en/of goederen in. Dit hoeft niet perse in een gelijke hoeveelheid. Vrije-beroepsbeoefenaren zoals artsen en accountants werken vaak in een maatschap, net als agrarisch ondernemers.
In een maatschapsovereenkomst leggen de maten hun onderlinge verplichtingen en regels vast. Omdat er voor zulke overeenkomsten wettelijk weinig is geregeld, is het raadzaam om hiervoor advies te vragen, bijvoorbeeld van een notaris. In de maatschap is voor bevoegde vertegenwoordiging door een van de maten volmacht van de overige maten vereist. Samen zijn de maten bevoegd om namens de maatschap te handelen en iedere maat is voor een gelijk deel aansprakelijk voor een schuld van de maatschap.
De VOF
Een VOF is een openbare maatschap die een bedrijf uitoefent. In het vennootschapscontract leggen de oprichters verplichtingen en regels vast. Dit hoeft niet in de vorm van een notariële akte, maar raadpleging van een notaris bij de totstandkoming van zo’n contract is wel verstandig. Bij de VOF wordt onderscheid gemaakt tussen het vennootschapsvermogen en de privé-vermogens van de firmanten. Het vennootschapsvermogen bestaat bij het begin van de VOF uit het bijeen gebrachte vermogen: de inbreng.
Dit vermogen kan later aangroeien door gemaakte winsten of verhoging van de inbreng. Het vennootschapsvermogen is afgescheiden van de privévermogens: privéschuldeisers van de firmanten kunnen geen verhaal maken op het vennootschapsvermogen, dat primair is bedoeld voor de zakelijke schuldeisers. Die kunnen zich verhalen op het vennootschappelijk vermogen en op het privévermogen van de firmanten.
In een VOF is in beginsel iedere vennoot bevoegd om namens de VOF te handelen; in de wet worden enkele uitzonderingen genoemd. De vennoten zijn hoofdelijk en persoonlijk aansprakelijk voor het geheel van alle vennootschapsschulden. Elk van de vennoten is dan ook voor alle schulden van de vennootschap hoofdelijk met zijn privévermogen aansprakelijk. Nieuwe wetgeving over maatschappen en VOF’s was op komst, maar het wetsvoorstel is in de Eerste Kamer verworpen. Het is onduidelijk wat er in de toekomst gaat gebeuren.